Natalia LL Zapisuję wydarzenia zwykłe

Kuratorka: Agnieszka Rayzacher

Towarzyszące tej wystawie instalacje/dokumentacje M.Abramowicz, C.Scheenemann, Yoko Ono, Laurie Anderson

W roku 1972 Natalia LL w manifeście Postawa transformująca pisała: „Sztuka realizuje się w każdym momencie rzeczywistości, każdy fakt, każda sekunda jest dla człowieka jedyna i nigdy niepowtarzalna. Dlatego zapisuję wydarzenia zwykłe i trywialne jak jedzenie, sen, kopulację, odpoczynek, wypowiadanie itp.”. To słowa młodej artystki zafascynowanej konceptualizmem – nową sztuką, odrzucającą nie tylko obiekt jako fetysz, ale przede wszystkim wkraczającą w rejony pozaartystyczne, rezygnując z gestu, natchnienia oraz artyzmu. Dla Natalii LL oraz innych artystów współtworzących grupę i galerię PERMAFO (Andrzeja Lachowicza, Zbigniewa Dłubaka oraz teoretyka Antoniego Dzieduszyckiego) najlepszym środkiem realizacji tych postulatów od początku była fotografia, a później także film.

Jednymi z pierwszych prac stanowiących próbę obiektywnego zapisu rzeczywistości był cykl Topologia ciała z 1967 roku. Dwoje nagich ludzi (Natalia LL i jej mąż Andrzej Lachowicz) sfotografowało się w sztywnej pozie po środku pola. Ten w założeniu chłodny zapis – rejestracja ciała za pomocą aparatu fotograficznego – niesie w sobie duży ładunek emocji. W zastygłych w sztywnej pozie ciałach czuć niezwykłą energię i związek tych dwojga ludzi. Podobnie działo się w przypadku cyklu Fotografia intymna z lat 1968-69, jednej z najodważniejszych prac tamtej epoki. Zdjęcia te są zapisem zwykłej czynności – miłości dwojga ludzi – ale jednocześnie są manifestem nowej, nieskrępowanej i nieheirarhicznej seksualności, w której kobieta staje wreszcie równoprawną partnerką, stroną aktywną. Z kolei powstająca od 1972 roku Sztuka konsumpcyjna była rejestracją fotograficzną, a potem również filmową, banalnej czynności jedzenia bananów, budyniu czy parówek. Wielość znaczeń zawartych w tej pracy wzbudza emocje po dziś dzień, po prawie 50 latach – usunięcie jej z ekspozycji w Muzeum Narodowym w Warszawie w 2019 roku oraz reakcja społeczna z jaką spotkał się ten akt dowodzi, że Sztuka konsumpcyjna, poniekąd wbrew woli autorki, stała się pracą polityczną.

W roku 1969 amerykańska działaczka feministyczna Carol Hanisch napisała esej pod tytułem Osobiste jest polityczne (The personal is Political). Twierdziła w nim, że najbardziej osobiste sytuacje, o ile zrozumie się je w sposób dogłębny, ujawniają sposoby ubezwłasnowolnienia kobiet w społeczeństwie. Tekst ten, choć w latach 70. nie był znany w Polsce, w bardzo ciekawy sposób wiąże się z ówczesną twórczością Natalii LL, a także Jolanty Marcolli, Teresy Murak, Ewy Partum, Anny Kutery, czy Marii Pinińskiej-Bereś. Artystki te, wykorzystując elementy swojego najbliższego otoczenia, a także swoje własne ciało i wizerunek, wypowiadały się na tematy dotyczące ich samych oraz innych kobiet. Intuicyjnie wyczuwały, że przyszedł moment zmiany, a podporządkowanie kobiet i ich nieobecność w przestrzeni publicznej to relikt przeszłości. Trudno było jednak wypowiadać się na ten temat w kraju, gdzie oprócz niewielkiego grona osób nikt nie uważał tego problemu za istotny. Dlatego też, wobec braku zrozumienia oraz braku wypracowanego języka, artystki posługiwały się wielokrotnie subwersją i z humorem podchodziły do siebie samych, do zwykłych czynności i do banalnej codzienności. Widzimy to nie tylko w Sztuce konsumpcyjnej Natalii LL, ale również w instalacji fotograficznej Słowo z 1971 roku oraz w wielu późniejszych pracach, również tych z lat 1985–2010, w których artystka odnosi się z charakterystycznym dystansem do upływającego czasu i zmian w swoim ciele.

Na wystawie Zapisuję wydarzenia zwykłe obok bardziej znanych prac Natalii LL zostaną pokazane nigdy nie prezentowane w Polsce odbitki, które artystka wysłała w roku 1974 na wystawę do Galerii Paramedia w Berlinie, a także fotografie i filmy ukazujące codzienność i pracę artystki w jej wrocławskim mieszkaniu, pełniącym wielokrotnie rolę studia.