Stefan Themerson

photo2

Stefan Themerson (1910-1988)

1910-1938 Polska, 1938-1942 Francja, 1942-1988 Anglia

Awangardowy twórca filmowy, eksperymentator w dziedzinie fotografii i fotogramu, pisarz, autor książek dla dzieci, poeta, filozof, autor projektów graficznych i rysunków, kompozytor, dramaturg i wydawca, przekraczający każdą z tych kategorii w konwencjonalnych odniesieniach. Z żadną z nich nie identyfikował się jednoznacznie, a kiedy zapytano go, kim naprawdę jest, stwierdził, że nie myśli o sobie jako o rzeczowniku, a raczej czasowniku, którego przez wiele lat nie było, potem zaczął się dziać, teraz się dzieje i niedługo przestanie się dziać. Środki artystyczne przynależne uprawianym przez Themersona dziedzinom twórczości, którymi się wymiennie posługiwał, pozwalały mu patrzeć na świat i analizować go z wielu punktów widzenia. Robił to zawsze z dystansem i poczuciem humoru, chociaż mówił o nim, że nie jest to poczucie humoru, a poczucie rzeczywistości.

W swojej twórczości Stefan Themerson konsekwentnie zmierzał do neutralizowania podziałów między tradycyjnymi dyscyplinami artystycznymi. Jego fotogramy powstały w wyniku niekonwencjonalnego potraktowania medium fotograficznego. Swoją twórczość filmową określał jako „fotogramy w ruchu”. Jednocześnie filmy Themersona odzwierciedlają strukturę dzieła muzycznego. Zaprojektowany przez niego Avaton – syntezator obrazów i dźwięków, który nie doczekał się realizacji – miał dokonywać przekładów obrazów na dźwięki i odwrotnie. Uprawiana zaś przez niego poezja semantyczna to rodzaj przekładu przywracającego znaczenie słowom.

Themerson powracał do tych samych idei, ale w coraz to innej formie. Zestawiał pozornie nieprzystawalne światy – znaczenie tworzyło się poza odniesieniami i kwestionowało przyjęte schematy myślenia, dokonując spustoszenia w systemie klasyfikacji, na którym opiera się Porządek. Był przeciwnikiem przyklejania etykietek i klasyfikacji, bowiem, jak twierdził, świat jest bardziej skomplikowany niż nasze prawdy o nim. Istota nie tkwi w rzeczy ale w tym jak na nią patrzymy.

Przez całe życie współpracował z żoną Franciszką – wybitną malarką, graficzką, scenografką, współautorką wszystkich filmów, ilustratorką jego książek. Wracając myślą do zrealizowanych przedsięwzięć, nie pamiętali kto tak naprawdę co wymyślił. Podsumowując ich współpracę, Stefan uznał, że przez całe życie próbowali chodzić tyłem. Ale naprzód. I wolą to od chodzenia całą parą, ale wstecz.

http://www.themersonarchive.com/